Muren van water
(april 2006)
- Waterlinies, het hart van onze landsverdediging
- Het Muiderslot: de gouden plek
- Het Muiderslot: het platform
- Het Muiderslot: vertrekpunt
- Het ‘waterwerk’
Waterlinies, het hart van onze landsverdediging
Vanaf de zestiende eeuw legden wij in Nederland waterlinies aan om ons de vijand van het lijf te houden: eerst de Spanjaarden, later de Fransen en tenslotte de Duitsers. Het waren enorme systemen van sluizen, kanalen en dijken, bedoeld om hele gebieden opzettelijk onder water te zetten. Te weinig om over heen te varen, te veel om met een leger doorheen te trekken. Niet langer dus de middeleeuwse bakstenen muren om ons achter te verschansen, maar enorme muren van water, die tot en met de Tweede Wereldoorlog het hart van onze landsverdediging zouden blijven. Het is het verhaal van deze typisch Nederlandse verdedigingswerken dat we in het Waterliniepaviljoen op het kasteelterrein van het Muiderslot willen vertellen.
Het Muiderslot: de gouden plek
Het Muiderslot is dé aangewezen locatie voor dit verhaal. Immers: het is de enige plek in Nederland die deel heeft uitgemaakt van alle drie de linies die de grote Hollandse steden in de loop van de eeuwen moesten beschermen: De Oude Hollandse Waterlinie, de Nieuwe Hollandse Waterlinie en de Stelling van Amsterdam (nu een monument op de Werelderfgoedlijst).
Bovendien heeft de tijd vanaf de Middeleeuwen in en rond het slot een spoor van verdedigingswerken achter gelaten: de waterburcht het Muiderslot zelf, de latere grachten, wallen en bastions rond het kasteel, de omwalling en omgrachting van de stad Muiden en het fort/eilandje Pampus. Een staalkaart aan verdedigingswerken die samen met het verhaal van de linies kan laten zien hoe wij Nederlanders vanaf de Middeleeuwen tot en met de Tweede Wereldoorlog onze vijanden buiten de deur hebben proberen te houden.
Door het Waterliniepaviljoen te bouwen op de fundamenten van een vroegere bunker op het kasteelterrein, krijgt het nog een extra dimensie. Vanaf het water wordt het aan het zicht onttrokken door de dijk, vanuit het kasteel gezien vormt het een spannend element achter op het kasteelterrein met grote toegevoegde waarde.
De exploitatie van een Waterliniepaviljoen op het kasteelterrein van het Muiderslot zal uiterst eenvoudig zijn; immers, deze kan plaats vinden binnen de bestaande museale organisatie.
En: een kostbare marketing communicatie kan achterwege blijven. Bijna elk kind in Nederland bezoekt in zijn leven (via school of met zijn ouders) een keer het Muiderslot. Het streven is dat na de renovatie en (her)inrichting het slot minimaal 150.000 bezoekers per jaar trekt. Een beter platform kan de communicatie van dit belangrijke Nederlandse erfgoed zich dus niet wensen.
De waterlinies bleken in de Tweede Wereldoorlog als verdediging vrijwel nutteloos en werden vlak na de oorlog opgeheven. Maar tegenwoordig zijn ze weer springlevend. Nu om bij te hoge waterstanden als waterberging te dienen en als recreatiegebied waar nog veel sporen van de linies te zien zijn. Vaak moeilijk te herkennen, maar straks aan de hand van het verhaal van de linies in het landschap terug te vinden.
Het paviljoen en de multimediale presentaties zullen als een ‘totaalwaterwerk’ bij elkaar horen.
Gedacht moet worden aan:
Materiaaltegenstellingen als beton/water, glas/water, spiegel/water, hout/water, roestvrij staal/water, cortenstaal /water.
Begrippen als stroming, koud, nat, ongenaakbaar.
En, voor de wisselwerking binnen het ‘waterwerk’: transparantie, reflectie.
Projecties: groot, imponerend, ‘roestig’.
Een beeldsculptuur van historisch beeldmateriaal: Polygoonbeelden, foto’s: soldaten, desolate watervlaktes, bunkers, loopgraven, het afvoeren van vee, verlaten boerderijen, voertuigen die smoren in de modder, de linie die weer wordt leeg gepompt, mensen die terug keren, versperringen die worden weg gehaald.
Geluidssculptuur:
Alom aanwezig, afwisseling in geluidssterkte, soms stilte.
Polygoonstem, water: gedruppel, gekabbel, snel stromend, sluizen die open gaan, kettingen die worden gespannen.
Projecties: Klein, intrigerend, ‘high tech’:
Behalve de grote projecties en de geluidssculptuur die een wisselwerking aangaan met het paviljoen zelf, de toelichting, het totale verhaal over de linies, juist op heel kleine schermpjes (verschillende talen). In het water langs een loopbrug (associatie: heel smal bruggetje over sluisdeur, hangend over de brugleuning, met de rug naar de grote projecties).
Sterk beeldend: animaties van het systeem van de linies, 3-D reconstructies van forten, luchtopnames, hedendaagse filmbeelden op locatie overgaand in visualisaties van ‘hoe het vroeger was’.
Als tekst: trefwoorden, tussentitels.